Auteur: Duitse Advocaat Jens Ferner

Juridische achtergronden en strafrechtelijke risico’s: Duitsland is een van de weinige Europese landen waar koffie wordt belast. De Koffiebelastingwet (KaffeeStG) regelt de heffing van een verbruiksbelasting op koffie en koffiehoudende producten. Deze belasting bedraagt momenteel €2,19 per kilogram geroosterde koffie en €4,78 per kilogram oploskoffie. Voor koffiehoudende waren, zoals snoep of andere producten met een koffiegehalte tussen 10 en 900 gram per kilogram, gelden gestaffelde tarieven. De belasting wordt geheven bij het in omloop brengen van koffie in het Duitse belastinggebied, bij invoer uit derde landen of bij aankoop uit andere EU-lidstaten voor commerciële doeleinden.

De invoer en handel in verdovende middelen in niet geringe hoeveelheden behoren tot de meest ernstige misdrijven binnen het Duitse drugsstrafrecht. Bijzonder gevoelig liggen zaken waarbij zogenaamde haveninsiders betrokken zijn – personen die door hun kennis van havenprocessen of hun beroepspositie in zeehavens de berging of het transport van drugs mogelijk maken.

De Duitse Hoge Raad (Bundesgerichtshof, BGH) heeft in de afgelopen jaren een reeks grondige uitspraken gedaan over dit onderwerp, die niet alleen de grens tussen daderschap en medeplichtigheid verduidelijken, maar ook de strafrechtelijke beoordeling van logistieke ondersteuningshandelingen preciseren. Deze rechtspraak laat zien hoe complex de classificatie van dergelijke activiteiten kan zijn, met name als het gaat om de vraag of iemand als dader of slechts als medeplichtige moet worden aangemerkt.

Dubbele vervolging in grensoverschrijdend strafrecht: Het ne bis in idem-beginsel – het verbod op dubbele vervolging – is een hoeksteen van de rechtsstaat. Binnen de Europese Unie is dit principe vastgelegd in artikel 54 van het Uitvoeringsverdrag van Schengen (SDÜ) en artikel 50 van het Handvest van de grondrechten. Maar wat betekent „zelfde feit“ in een grensloze ruimte waar misdrijven vaak grensoverschrijdende aspecten kennen? Het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ EU) boog zich over deze vraag in zijn arrest van 11 september 2025 (zaak C-802/23).

De zaak betrof een voormalig leidster van de terroristische organisatie ETA, die in Frankrijk was veroordeeld voor deelname aan een terroristische organisatie en vervolgens in Spanje werd vervolgd voor concrete terroristische aanslagen. De beslissing van het HvJ EU verduidelijkt onder welke voorwaarden er sprake is van identiteit van feiten in de zin van het Europese recht – een kwestie die niet alleen relevant is voor terrorismezaken, maar voor het gehele EU-strafrecht.

De krantenkoppen zijn spectaculair: 2.435 in beslag genomen containers, 800 miljoen euro aan belastingschade, aanhoudingen in vier landen. Met Operatie Calypso heeft het Europees Openbaar Ministerie (EOM) een van de grootste klappen uitgedeeld aan georganiseerde douane- en belastingfraude in de geschiedenis van de EU. Centraal staat een systeem dat volgens de aanklagers wordt bestuurd door Chinese netwerken en dat al jarenlang op grote schaal invoerrechten en btw ontwijkt.

Maar achter de indrukwekkende cijfers en beelden van in beslag genomen e-bikes en textiel schuilen complexe juridische vragen – met name voor bedrijven, transporteurs en importeurs die plotseling in het vizier van onderzoekers zijn gekomen. Als strafverdediger met een specialisatie in belastingstrafrecht en als commentator op het werk van het Europees Openbaar Ministerie zie ik in deze zaak niet alleen een voorbeeld van effectieve strafvervolging, maar ook een waarschuwing voor iedereen die actief is in de internationale handel. Vooral de vermogensconfiscatie – een instrument dat in dergelijke gevallen vaak rigoureus wordt ingezet – brengt aanzienlijke risico’s met zich mee, maar biedt ook verdedigingsmogelijkheden.

De afgelopen maanden is het onderwerp georganiseerde sociale uitkeringsfraude steeds meer in het middelpunt van het politieke debat in Duitsland komen te staan. Krantenkoppen over een vermeende “Bürgergeld-maffia” domineren de berichtgeving, vergezeld van oproepen tot strengere controles en hardere sancties. De kern van de kwestie zijn gevallen waarin criminele netwerken mensen uit Oost-Europa naar Duitsland halen, hen voorzien van fictieve arbeidscontracten en inschrijvingsadressen, en hen vervolgens sociale uitkeringen laten aanvragen. De betrokkenen worden gedwongen de ontvangen uitkeringen grotendeels af te staan aan de organisatoren, terwijl zij zelf vaak onder precaire omstandigheden leven.

Sommige gemeenten in het Ruhrgebied melden systematisch misbruik en lokale politici spreken over “maffiastructuren”, terwijl andere stemmen wijzen op de zwakke statistische basis van deze beweringen. In 2024 werden in totaal 421 procedures wegens georganiseerd uitkeringsmisbruik gestart – een stijging ten opzichte van het jaar ervoor, maar nog steeds een klein aantal in verhouding tot de miljoenen uitkeringsgerechtigden. Bovendien eindigt een groot deel van de zaken niet met een veroordeling, waardoor zowel de werkelijke omvang van het probleem als de grootte van het donker cijfer moeilijk te bepalen is.