Categorie: Strafwetgeving

De afgelopen maanden is het onderwerp georganiseerde sociale uitkeringsfraude steeds meer in het middelpunt van het politieke debat in Duitsland komen te staan. Krantenkoppen over een vermeende “Bürgergeld-maffia” domineren de berichtgeving, vergezeld van oproepen tot strengere controles en hardere sancties. De kern van de kwestie zijn gevallen waarin criminele netwerken mensen uit Oost-Europa naar Duitsland halen, hen voorzien van fictieve arbeidscontracten en inschrijvingsadressen, en hen vervolgens sociale uitkeringen laten aanvragen. De betrokkenen worden gedwongen de ontvangen uitkeringen grotendeels af te staan aan de organisatoren, terwijl zij zelf vaak onder precaire omstandigheden leven.

Sommige gemeenten in het Ruhrgebied melden systematisch misbruik en lokale politici spreken over “maffiastructuren”, terwijl andere stemmen wijzen op de zwakke statistische basis van deze beweringen. In 2024 werden in totaal 421 procedures wegens georganiseerd uitkeringsmisbruik gestart – een stijging ten opzichte van het jaar ervoor, maar nog steeds een klein aantal in verhouding tot de miljoenen uitkeringsgerechtigden. Bovendien eindigt een groot deel van de zaken niet met een veroordeling, waardoor zowel de werkelijke omvang van het probleem als de grootte van het donker cijfer moeilijk te bepalen is.

Over de reikwijdte van de feitelijke omschrijving volgens § 83a IRG: In een recente beslissing verduidelijkt het Duitse Federale Hof van Cassatie (BGH) welke eisen gelden voor de feitelijke beschrijving in een Europees aanhoudingsbevel (Europäischer Haftbefehl, EAB) wanneer sprake is van seriedelicten. De zaak raakt een terugkerend vraagstuk in de praktijk van grensoverschrijdende strafvervolging: hoe gedetailleerd moet een aanhoudingsbevel zijn om te voldoen aan de eisen van het Duitse rechtshulprecht en het EU-kaderbesluit? Centraal staat de uitleg van § 83a lid 1 nr. 5 van de Duitse wet inzake internationale rechtshulp in strafzaken (IRG) in samenhang met artikel 8 lid 1 onder e van het Kaderbesluit EAB.

Volgens het Duitse recht is het organiseren of faciliteren van de illegale binnenkomst van buitenlandse staatsburgers strafbaar. Als zo’n daad leidt tot het overlijden van een persoon, kan deze als een veel zwaarder delict worden bestraft: “mensensmokkel met dodelijke afloop” op grond van § 97 lid 1 van de Duitse verblijfswet (Aufenthaltsgesetz, AufenthG). Maar niet elke tragedie leidt automatisch tot een veroordeling. Een recente beslissing van het Duitse federale hof van cassatie (BGH, 3 StR 173/25, 24 juni 2025) verduidelijkt de juridische voorwaarden én de grenzen van deze strafbaarstelling.

Wanneer iemand wordt beschuldigd van doodslag, staat zijn hele sociale en economische bestaan op het spel. Er zijn echter tal van scenario’s waarin ook gewone mensen in hun dagelijks leven plotseling geconfronteerd kunnen worden met de verantwoordelijkheid voor de dood van een ander mens.

Het gebruik van in een strafrechtelijk onderzoek verkregen gegevens door de belastingdienst roept steeds weer gevoelige constitutionele vragen op. Met zijn beslissing van 23 april 2025 (I B 51/22) heeft de Duitse Bundesfinanzhof (BFH) verduidelijkt: als digitale bewijsmiddelen — in dit geval een harde schijf — zonder de wettelijk vereiste voorafgaande doorzicht door het openbaar ministerie rechtstreeks aan de belastingcontroleur worden overhandigd, schendt dat het grondrecht op informatie-zelfbeschikking en leidt het tot een bewijsuitsluiting.

Het Oberlandesgericht Hamm over territoriale rechtsmacht en organisatiecriminaliteit: In zijn beslissing van 14 mei 2025 (zaaknr. 1 Ws 90/25) heeft het Oberlandesgericht (OLG) Hamm geoordeeld dat het Duitse strafrecht ook van toepassing kan zijn wanneer een deel van een frauduleuze handeling in het buitenland is gepleegd, mits het strafrechtelijke gevolg (de schade) zich – althans gedeeltelijk – in Duitsland voordoet.

De zaak betrof een grootschalige grensoverschrijdende fraude rond zogenaamde “opleidingspakketten”, die in werkelijkheid dienden om een niet-bestaande cryptovaluta te promoten. Opvallend is de juridische benadering van het hof, dat het gehele gedragscomplex kwalificeerde als een zogenaamd “oneigenlijk organisatiedelict” en daarmee als één enkele strafbare handeling onder het Duitse recht.

De bijzondere uitdagingen van witwasbestrijding in Duitsland: Duitsland, met zijn hoogontwikkelde economie en sleutelpositie in het wereldwijde financiële systeem, is bijzonder kwetsbaar voor het binnendringen van crimineel vermogen. Ondanks ingrijpende juridische hervormingen in de afgelopen jaren, blijft de bestrijding van witwassen in Duitsland gekenmerkt door aanzienlijke juridische complexiteit, ruime strafbaarstelling en blijvende spanningen tussen nationale handhavingsbehoeften en grensoverschrijdende rechtsbeginselen.