De terugkeer van spionage als bedrijfsrisico: Economische spionage is terug van weggeweest – niet als een overblijfsel uit de Koude Oorlog, maar als een dominante, digitaal versterkte kracht in de hedendaagse wereldeconomie. Waar vroeger dossiers heimelijk werden gekopieerd, worden nu hele netwerken, cloudomgevingen en supply chains doelwit van digitale infiltratie. Alleen al in Duitsland meldt meer dan 80% van de bedrijven incidenten van datadiefstal, sabotage of bedrijfsspionage – een ontwikkeling die niet langer kan worden afgedaan als incident, maar veeleer een structurele verschuiving in het concurrentielandschap markeert.
Categorie: Technologie- & IT-Recht
Wie als buitenlandse jurist de Duitse term “Beweisverwertungsverbot” hoort, denkt misschien aan een strikt verbod op onrechtmatig verkregen bewijs, vergelijkbaar met het Amerikaanse systeem. Maar in Duitsland ligt dat anders. Ja, het bewijsuitsluitingsverbod bestaat — maar het geldt niet automatisch, en het verschilt sterk per rechtsgebied. De toepassing is genuanceerd, contextafhankelijk en vereist een belangenafweging.
In dit artikel leggen we uit hoe het Duitse recht omgaat met onrechtmatig verkregen bewijs, en bekijken we de verschillen tussen het strafrecht, arbeidsrecht en civiel recht. Aan de hand van praktijkvoorbeelden zie je dat bewijsuitsluiting eerder uitzondering dan regel is — vooral in strafzaken.
Open source software (OSS) vormt al lange tijd de ruggengraat van moderne softwareontwikkeling en digitale infrastructuur. Bedrijven, start-ups en overheden bouwen als vanzelfsprekend op frameworks, bibliotheken en systeemcomponenten waarvan de broncode publiek toegankelijk is. Deze technische vrijheid gaat echter gepaard met een juridische verantwoordelijkheid die vaak wordt onderschat. Iedereen die open source gebruikt – voor interne ontwikkeling of in commerciële producten – betreedt een complex gebied van auteursrecht, licentierecht en contractontwerp.
Hieronder geef ik een overzicht van de belangrijkste juridische aspecten van open source software in Duitsland – met als doel om besluitvormers en ontwikkelaars houvast te bieden en typische risico’s te vermijden. Ik schrijf zelf al tientallen jaren over dit onderwerp.
De visie om 3D-printers op de maan in te zetten, heeft de afgelopen jaren aanzienlijk aan momentum gewonnen. Wat kort geleden nog leek op een hoofdstuk uit een sciencefictionroman, komt steeds dichterbij. Vooruitgangen in additive manufacturing en succesvolle tests van deze technologie in de ruimte laten zien welke mogelijkheden 3D-printen voor de ruimtevaart biedt. Maar waar kansen zijn, zijn ook gevaren – vooral op het gebied van cybersecurity. De bescherming van gevoelige printdata en de integriteit van de printprocessen zijn cruciaal voor de vraag of het idee van een autonome, door 3D-printers ondersteunde maanbasis werkelijkheid kan worden.
Vrijheid van meningsuiting is een hoeksteen van de democratie en is vastgelegd in artikel 5 van de Duitse grondwet. Het garandeert iedereen het recht om zijn mening vrij te uiten en te verspreiden in woord, geschrift en beeld. Tegelijkertijd omvat het ook vrijheid van informatie, persvrijheid en vrijheid van verslaggeving via radio en film. Dit fundamentele recht is echter niet absoluut – het vindt zijn grenzen in algemene wetten, de bescherming van minderjarigen en de bescherming van de persoonlijke eer. Het evenwicht tussen vrijheid en bescherming is essentieel voor de sociale coëxistentie en de rechtsstaat.
Als jurist wil ik geïnteresseerde buitenlandse lezers graag uitleggen wat vrijheid van meningsuiting in Duitsland inhoudt, vooral na de schokkende en in sommige gevallen beschamende toespraak van de Amerikaanse vicepresident JD Vance in München in 2025.
Biotechnologie varieert van traditionele genetische manipulatie en de ontwikkeling van gepersonaliseerde geneeskunde tot synthetische biologie, die biologische systemen modificeert volgens een modulair principe. Dankzij CRISPR-Cas9 kan DNA specifiek worden bewerkt, terwijl biotechnologische processen steeds vaker worden gebruikt voor industriële productie – of het nu gaat om de productie van medicijnen, kunstmatige organismen of zelfs geneesmiddelen. Maar waar innovaties ontspruiten, zijn er ook juridische en ethische valkuilen.
Biotechnologie biedt niet alleen ongekende medische en economische mogelijkheden, maar brengt ook aanzienlijke risico’s met zich mee, vooral op het gebied van criminaliteit. Ik vat deze nieuwe dimensie van strafrechtelijk relevante misdrijven samen onder het trefwoord “BiotechCrime “.
Loot boxes, virtuele loot boxes in videogames, hebben de afgelopen jaren veel aandacht getrokken. Ze bieden spelers willekeurig gegenereerde virtuele items die kunnen variëren van puur cosmetische veranderingen tot spelveranderende voordelen. De juridische beoordeling van loot boxes is complex en betreft zowel de kansspelwetgeving als de bescherming van minderjarigen en consumenten. Dit artikel geeft een kort overzicht voor aanbieders en gebruikers.
Gokken heeft mensen altijd gefascineerd. Maar hoewel ze voor velen een opwindende vrijetijdsbesteding zijn, brengt het wettelijke kader ervan in Duitsland tal van risico’s met zich mee – zowel voor aanbieders als voor deelnemers. Dit artikel werpt licht op de wettelijke regels die aanbieders moeten naleven en legt uit wat de mogelijke strafrechtelijke gevolgen zijn voor deelnemers aan illegale kansspelen.
Een uitspraak van het Oberlandesgericht Frankfurt (zaaknummer: 10 U 201/22) op 19 december 2024 behandelde een centraal conflict in de IT-dienstverlening: het onderscheid tussen een overeenkomst voor werk en een overeenkomst voor diensten. Het ging om de ontwikkeling van interfaces binnen een groter softwareproject en de vraag of de dienstverlener aansprakelijk is voor een specifiek succes of alleen voor zorgvuldig handelen. Deze beslissing is van groot belang voor bedrijven omdat het richtlijnen geeft voor het opstellen van contracten en de juridische bescherming van softwareprojecten.
Bedrijven die hun processen willen optimaliseren, beter geïnformeerde beslissingen willen nemen of innovatieve bedrijfsmodellen willen ontwikkelen, vertrouwen steeds vaker op AI-systemen. De technologische mogelijkheden gaan echter ook gepaard met aanzienlijke juridische uitdagingen, met name op het gebied van garantiewetgeving. Iedereen die een AI-systeem voor zijn bedrijf wil aanschaffen of zijn eigen neurale netwerk wil trainen op platforms zoals Azure of AWS moet het juridische kader zorgvuldig onderzoeken.