Computerspellen zijn de afgelopen jaren aanzienlijk veranderd: Waar vroeger floppydisks en cd’s gebruikelijk waren, soms in combinatie met obscure kopieerbeveiligingen (ik herinner me graag de Mix’n’Mojo hub in Monkey Island, die overigens nu ook online beschikbaar is), hebben tegenwoordig niet alleen downloads de overhand, maar ook compleet nieuwe spelculturen, waarvan sommige zich volledig naar het online domein hebben verplaatst.
Niet in de laatste plaats hebben de “Massively Multiplayer Online Role-Playing Game” (MMORPG) zoals “World of Warcraft” in dit opzicht een ware cultuuromslag ingeluid – en ook compleet nieuwe juridische vragen: terwijl mensen zich vroeger vooral zorgen maakten over hoe ze games het beste konden kopiëren, hebben nu andere verlangens de overhand. In een tijd waarin accounts geld kosten en virtuele goederen een echte marktwaarde hebben, wordt valsspelen in games heel anders gewaardeerd. Dit wordt ook weerspiegeld in de huidige gerechtelijke beslissingen. Advocaat Jens Ferner, actief op het gebied van softwarerecht en de juridische aspecten van online games, geeft een overzicht.
Note: In ons advocatenkantoor vertegenwoordigt IT-advocaat Jens Ferner de creatieve industrieën op het gebied van softwarerecht – met name gameontwikkelaars en softwarehuizen. Geen werk voor consumenten/particulieren!
Juridische beoordeling van accounts voor online computerspellen
Het eigen account in een onlinespel is van het grootste belang, omdat de eigen spelscores of karaktereigenschappen van het bijbehorende spelfiguur ervan afhankelijk zijn. Als het account wordt geblokkeerd of zelfs beëindigd, gaat niet alleen elk bedrag dat voor het gebruik is betaald verloren, maar ook – en dit is regelmatig erger voor de speler – alles wat is gewonnen, met name het virtuele personage met alle virtuele goederen en verworven levels.
Contractuele kwesties in computerspellen
Juridisch gezien is er een contract tussen de speler en de spelaanbieder, dat een “spelcontract” kan worden genoemd. De vraag wat hiervan moet worden geclassificeerd als een AV – met bijbehorende AV-controle – is spannend.
Spelregels zijn niet GTC
De regionale rechtbank van Hamburg (312 O 390/11) heeft geoordeeld dat spelregels niet als AV kunnen worden beschouwd. Deze beslissing is gemakkelijk verkeerd te begrijpen, want het betekent niet dat de aanbieder van het spel nu vrijelijk en willekeurig onwettige voorwaarden kan opleggen. Volgens mijn lezing en juridisch advies moet er eerder een onderscheid worden gemaakt tussen de “externe” gebruiksvoorwaarden en de “interne” spelregels.
Naar mijn mening kunnen de “gebruiksvoorwaarden” van de spelaanbieder gemakkelijk worden gekwalificeerd als AV, die onderworpen zijn aan de gebruikelijke juridische toetsing. Dit betekent dat de spelaanbieder geenszins vrij is om te standaardiseren wat hij wil; er zijn grenzen. De gebruiksvoorwaarden hebben bijvoorbeeld betrekking op de omstandigheden van “toelating” tot het spel. Als er bijvoorbeeld een bepaalde prijs wordt gevraagd voor een jaarlijks lidmaatschap, mag er niet na drie maanden een extra betaling worden geëist vanwege een prijsverhoging. Uiteindelijk zal de mogelijkheid tot herziening echter sterk afhangen van hoe het gebruikerscontract is gestructureerd – gratis gebruik zal minder streng worden herzien dan gebruik waarvoor een vergoeding wordt gevraagd.
Het past dus in het plaatje wanneer bijvoorbeeld de arrondissementsrechtbank van Karlsruhe (8 C 220/12) de contractuele overeenkomst van de mogelijkheid van beëindiging zonder reden op elk moment in het geval van een gratis spel wil accepteren. Dit is niet zo eenvoudig in het geval van een betaald contract. In ieder geval zal het voor de aanbieder van het spel ook mogelijk zijn om misbruik te voorkomen. Er zal ook altijd een legitiem belang zijn om zogenaamd “valsspelen” te voorkomen, vooral omdat andere spelers – die niet valsspelen – snel hun interesse in het spel zullen verliezen.
Het omzetten van dit belang in juridisch onberispelijke AV zal echter soms ingewikkeld zijn, omdat te vage clausules mogelijk niet worden gebruikt. In dit opzicht moet de aanbieder ervoor zorgen om misbruikclausules zo concreet mogelijk te houden, zodat het voor de speler mogelijk moet zijn om zonder meer te begrijpen welk gedrag specifiek verboden is.
De spelregels daarentegen, d.w.z. de regels die het gedrag van de spelers binnen het spel, de virtuele wereld, bepalen, zullen regelmatig aan de controle van de AV ontsnappen. De spelaanbieder is vrij op dit gebied en kan de “spelregels” naar eigen inzicht veranderen en aanpassen.
Verkoop van gebruikte computerspellen is toegestaan
De verkoop van computerspellen en consolegames, althans indien op een gegevensdrager, zal in principe mogelijk zijn. Zowel het Federale Hof van Justitie als het Europese Hof van Justitie hebben hierover baanbrekende jurisprudentie opgesteld, die geen twijfel laat bestaan over de principiële toelaatbaarheid van wederverkoop op een gegevensdrager – maar zeker met betrekking tot downloads of de geïsoleerde verkoop van activatiesleutels. Ook de verkoop van gebruikersaccounts en online toegang (zoals bij Steam) is niet per definitie juridisch mogelijk.
In detail wordt de toelaatbaarheid van de verkoop van gebruikte computerspellen hier bij ons gepresenteerd.
Maar: Geen verkoop van gebruikersaccounts
Het Federale Hooggerechtshof (I ZR 178/08) heeft nu geoordeeld dat het geoorloofd kan zijn om de doorverkoop van gebruikersaccounts te verbieden in algemene voorwaarden. Concreet ging het erom dat een spel gekoppeld is aan een account en dat de (mogelijke) verkoop van het spel op de gegevensdrager waardeloos is als het account niet ook verkocht kan worden. (Opmerking: Handel in gebruikte online software wordt nu ook mogelijk, zie hier de beslissing van het Hof van Justitie van de EU).
In de AV stond: “Het is verboden je gebruikersaccount te verkopen, geld te vragen voor het gebruik ervan of het op een andere manier door te geven”. De formulering “Voor de overdracht van een persoonlijk account of individuele spelfiguren aan derden is de voorafgaande schriftelijke toestemming van … vereist” werd gezegend door de AG Charlottenburg (208 C 42/11).In de AV stond: “Het is verboden je gebruikersaccount te verkopen, geld te vragen voor het gebruik ervan of het op een andere manier door te geven”. De formulering “Voor de overdracht van een persoonlijk account of individuele spelfiguren aan derden is de voorafgaande schriftelijke toestemming van … vereist” werd gezegend door de AG Charlottenburg (208 C 42/11).
En ook geen verkoop van virtuele valuta of virtuele goederen
Het Oberlandesgericht Hamburg (5 U 168/11) verbood een exploitant een onlineforum te exploiteren dat opriep tot ongeoorloofde handel (d.w.z. in strijd met de algemene voorwaarden van een spelexploitant) met spelvaluta of virtuele voorwerpen van het spel.
Herroepingsrecht bij aankoop van virtuele goederen
Voor het consumentenrecht in Europa geldt een bijzonderheid: als gevolg van de EU-richtlijn betreffende consumentenrechten bestaat er een herroepingsrecht voor overeenkomsten op afstand (cf. § 356 BGB). Hieronder valt nu ook een overeenkomst voor de levering van digitale inhoud als de consument digitale inhoud kan downloaden (zogenaamde downloadovereenkomsten) of als deze inhoud hem op een andere manier ter beschikking wordt gesteld, bijvoorbeeld door toegang tot een online computerspel. Volgens de uitspraak van de arrondissementsrechtbank van Karlsruhe (3 O 108/21) is het echter mogelijk om een dergelijk herroepingsrecht te voorkomen door het plaatsen van een online bestelling in een spel met bevestiging door middel van een selectievakje als de formulering geschikt is.
Recht op annulering als een wedstrijd wordt afgelast?
Tegenwoordig kunnen veel spellen (alleen) online worden gespeeld of op een zinvolle manier worden gespeeld, vooral MMORPG. Hoe zit het met het recht om het contract te beëindigen als een dergelijke dienst langere tijd niet beschikbaar is? Een provider wilde zichzelf een goodwillperiode van 72 uur toekennen – en verloor voor de arrondissementsrechtbank van Berlijn (15 O 300/12). De rechtbank oordeelde terecht: “Voortdurend terugkerende kortdurende uitval, evenals vaak aangekondigde langdurige uitval, kan ook een reden zijn voor beëindiging om gegronde redenen.
Recht op annulering als een wedstrijd wordt afgelast?
Tegenwoordig kunnen veel spellen (alleen) online worden gespeeld of op een zinvolle manier worden gespeeld, vooral MMORPG. Hoe zit het met het recht om het contract te beëindigen als een dergelijke dienst langere tijd niet beschikbaar is? Een provider wilde zichzelf een goodwillperiode van 72 uur toekennen – en verloor voor de arrondissementsrechtbank van Berlijn (15 O 300/12). De rechtbank oordeelde terecht: “Voortdurend terugkerende kortdurende uitval, evenals vaak aangekondigde langdurige uitval, kan ook een reden zijn voor beëindiging om gegronde redenen.
Valsspelen & Bots!
In online games kunnen zogenaamde “bots”, d.w.z. computerprogramma’s die zelfstandig acties uitvoeren, letterlijk goud waard zijn. In heel wat games kunnen “items” worden verdiend, vooral virtueel goud of andere virtuele goederen, die later kunnen worden verhandeld op platforms zoals ebay en zo echt geld verdienen. Bots” kunnen worden gebruikt om te proberen automatisch overeenkomstige goederen te genereren en te exploiteren – het is duidelijk dat de speluitbaters hier geen bijzonder belang bij hebben.
Het gebruik van bots kan worden verboden
De arrondissementsrechtbank Charlottenburg (AG Charlottenburg) (208 C 42/11) besloot al vroeg dat zowel het verbod op “bots” via algemene voorwaarden als een beëindiging van de kansspelovereenkomst door de kansspelaanbieder op basis daarvan geen juridische bezwaren opleverde. De rechtbank vond dat het bewijs van het gebruik van bots was geleverd door het feit dat de aanbieder
- Bewezen dat een groot aantal accounts niet alleen door hetzelfde IP-adres, maar ook door hetzelfde MAC-adres (netwerkkaart-id) werden gebruikt, en
- een groot aantal van de getroffen accounts probeerde stomverbaasd door plotseling verschijnende objecten te rennen als de spelkarakters werden verplaatst (Eenvoudige test, bots zijn STUPID: Ze rennen min of meer altijd op vaste routes…).een groot aantal van de getroffen accounts probeerde stomverbaasd door plotseling verschijnende objecten te rennen als de spelkarakters werden verplaatst (Eenvoudige test, bots zijn STUPID: Ze rennen min of meer altijd op vaste routes…).
De rechtbank heeft het gebruik van bots waarschijnlijk terecht erkend als een algemeen geldige belangrijke reden voor opzegging (volgens §314 BGB). Volgens de rechtbank is het niet langer redelijk dat de aanbieder van het spel zich bij het gebruik van bots aan de overeenkomst houdt: het omzeilen van betaalde diensten door het gebruik van bots “verstoort de evenwichtige spelstructuur, die alleen functioneert als de deelnemers aan het spel zich volgens de regels gedragen; het bergt het gevaar in zich dat andere, eerlijke gebruikers die voor de extra diensten betalen, worden weggejaagd, wat op zijn beurt de financiering en daarmee het voortbestaan bedreigt” van dergelijke spellen, terwijl een speciale noodzaak om het gebruik van dergelijke bots te beschermen niet blijkt.
In dit geval luidde de AV: “Het is de gebruiker verder verboden om het onlinespel te gebruiken op een manier die niet is bedoeld door ….”. In het bijzonder is het de gebruiker verboden […] software te gebruiken of te verspreiden die de spelervaring verandert of de speler een voordeel geeft ten opzichte van andere spelers (met name cheats, tools, bots, aanpassingen en/of hacks)”.In dit geval luidde de AV: “Het is de gebruiker verder verboden om het onlinespel te gebruiken op een manier die niet is bedoeld door ….”. In het bijzonder is het de gebruiker verboden […] software te gebruiken of te verspreiden die de spelervaring verandert of de speler een voordeel geeft ten opzichte van andere spelers (met name cheats, tools, bots, aanpassingen en/of hacks)”.
Ondertussen kan dit zeker worden gezien als vaste jurisprudentie; het gebruik van bots wordt over de hele linie kritisch bekeken, ook omdat dit het businessmodel van de spelaanbieders in gevaar brengt:
De bots in kwestie veranderen het concept van het spel echter ingrijpend, omdat ze het basisidee van het spel, namelijk de gebruiker mobiliseren, in zijn tegendeel veranderen door het mogelijk te maken om van thuis uit te spelen. De eiser hoeft een dergelijke radicale ingreep in het spelconcept niet te aanvaarden. Het gebruik van bots in strijd met de regels kan ook leiden tot ergernis en teleurstelling bij eerlijke spelers over het gebruik van bots in strijd met de regels en kan ertoe leiden dat zij zich afkeren van het spel. Het is begrijpelijk en in overeenstemming met de levenservaring dat spelers hun interesse verliezen in een competitief en coöperatief spel waarin ze niet onder dezelfde omstandigheden met andere spelers kunnen concurreren en geen zetten samen kunnen uitvoeren zoals bedoeld (zie BGH, arrest van 12.01.2017, I ZR 253/14 – World of Warcraft II, juris, para 82).
Landgericht Köln, 14 O 38/19
Probleem: bewijs van valsspelen en botgebruik
Het is echter vaak moeilijk voor de spelaanbieder om misbruik te bewijzen – behalve in de bovenstaande gevallen, wanneer iemand een groot aantal accounts gebruikt. In het geval van één account moet het individuele, concrete gedrag bewijzen waarom er sprake is van misbruik (bot of valsspelen). De bewijslast ligt bij de spelaanbieder als hij hier positieve gevolgen voor zichzelf aan wil verbinden.
Het Oberlandesgericht Köln (OLG Köln) (19 W 2/10) heeft in dit verband terecht erkend dat het voor de aanbieder van het spel niet mogelijk zal zijn om te bewijzen dat er op het moment van de vermeende inbreuk ongeautoriseerde aanvullende software op de computer van de betreffende gebruiker staat (vanwege het gebrek aan toegang tot de computer van de uitgesloten persoon). Het is echter de verantwoordelijkheid van de aanbieder van het spel om op zijn minst concrete omstandigheden te noemen die een dergelijke gevolgtrekking suggereren en zich niet beperken tot vage veronderstellingen of vermoedens. In het geval van een first-person shooter zijn schokkerige bewegingen niet noodzakelijkerwijs een indicatie van ongeautoriseerde aanvullende software!
Oplossingen voor vreemdgaan bieden
Ook de aanbieders van botsoftware moeten voorzichtig zijn – zoals de arrondissementsrechtbank Hamburg (wetgeving hierover bij ons) heeft aangetoond, kunnen spelaanbieders een verbod krijgen tegen de makers van dergelijke botsoftware met betrekking tot de distributie! De rechtbank vond namelijk dat de aanbieder van een onlinespel niet hoeft te tolereren dat derden botsoftware aanbieden (die illegaal is volgens de regels van het spel). Hier vloeit een vordering tot een mededingingsrechtelijk verbod voort uit § 4 Nr. 4 UWG. Zo wijst de rechtbank erop:
Aan de ene kant wordt de reputatie van het spel aangetast wanneer spelers teleurgesteld of geïrriteerd zijn omdat andere spelers spelen met de steun van een bot.
Daarnaast was het mogelijk om virtuele items die in het spel waren gewonnen voor geld te kopen en te verkopen. Ook hier ziet de rechter een aantasting van de aantrekkelijkheid van het spel, omdat enerzijds de interesse in het spel afneemt als anderen automatische spelhulpmiddelen gebruiken om items te winnen. Dit roept de verzwarende vraag op of sjoemelsoftware inbreuk maakt op de bestaande auteursrechten van de aanbieder van het spel. Het Federale Hof van Justitie heeft deze vraag doorverwezen naar het Europese Hof van Justitie (C-159/23), dus daar kan op een gegeven moment een antwoord worden verwacht.
Reclame in computerspellen: Dwingende reclame en kinderen
Enigszins verontrustend – en alom bekritiseerd – is de beslissing van de arrondissementsrechtbank van Berlijn (103 O 43/10), die oordeelde dat reclame die wordt getoond voor het begin van een browserspel en die niet kan worden overgeslagen, in principe ontoelaatbaar is:
Als interstitials niet voortijdig beëindigd kunnen worden, wordt de gebruiker gedwongen te wachten tot de toegang tot de daadwerkelijk opgeroepen pagina wordt vrijgegeven. De enige optie voor de gebruiker om aan de reclame te ontsnappen is de pagina te verlaten door het browservenster te sluiten. Dit is onaanvaardbaar, zelfs wanneer rekening wordt gehouden met de belangen van de beklaagde.
De rechtbank baseerde haar beslissing op het feit dat er ook gratis sites zijn zonder advertenties. De redenering is tot op heden misschien niet overtuigend; het valt nog te bezien of zich hier een lijn in de jurisprudentie zal ontwikkelen of dat het bij een (twijfelachtige) individuele casusbeslissing zal blijven.
Als kinderen tot de doelgroep behoren, is in ieder geval voorzichtigheid geboden bij reclame: Als reclame zo is geformuleerd dat kinderen zich – ontoelaatbaar – aangesproken voelen en worden aangezet tot het doen van een aankoop, wat al het gevolg kan zijn van de betaalmogelijkheid via sms, dan moet hiervan worden afgezien (BGH, I ZR 34/12). Met het BGH zou misschien een volledig verbod op reclame voor kinderen worden uitgesproken – wat pas kan worden beoordeeld na publicatie van de motivering van het arrest. Het Kammergericht (5 U 84/12) had zich destijds uitgesproken tegen een algeheel verbod op reclame voor kinderen. Het eiste echter terecht een zeer duidelijke markering van reclame en geeft hierover verdere uitleg, die men voorlopig in gedachten moet houden bij het ontwerpen:
In vergelijking met volwassenen hebben kinderen (vooral als ze nog maar zeven jaar of nauwelijks ouder zijn) over het algemeen een zwakker aandachts- en leesvermogen, maar aan de andere kant een sterker spelinstinct, dat bijzonder gevoelig is voor “bewegende beelden” (zoals in dit geval). Hiermee moet in het onderhavige geval rekening worden gehouden en daarom zou van de verweerder moeten worden geëist dat hij veel duidelijker en op een kindvriendelijkere manier dan hier het geval was, wijst op het commerciële karakter van de reclame in kwestie.
Ook het Oberlandesgericht Köln (6 U 132/12) beschouwde een reclameboodschap van maximaal 10 seconden (pre-roll) in een op kinderen gericht spel als niet problematisch.
Belasting op online winst
In principe wordt er in Duitsland geen belasting geheven op privéwinsten uit echt gokken. Er zijn echter uitzonderingen.
Een bijzonder belangrijke uitzondering zijn winsten uit onlinepokerspellen (bv. in de “Texas Hold’em”-variant), die aan inkomstenbelasting kunnen worden onderworpen als inkomsten uit onderneming (zie Federale fiscale rechtbank, X R 43/12, III R 67/18 en X R 8/21). Volgens de jurisprudentie hangt het noodzakelijke onderscheid met privéactiviteiten in het geval van spelers – net als in het geval van atleten – af van de vraag of de belastingplichtige met zijn activiteit als recreatieve of hobbyspeler privéspelbehoeften vervult of dat structurele commerciële aspecten doorslaggevend zijn in een algemene afweging. Voor het “model van de beroepsspeler”, dat in dit verband doorslaggevend is, is het vooral de geplande exploitatie van een markt met behulp van “professionele” ervaring die in het individuele geval moet worden beoordeeld.
Een ander onderschat risico zijn winsten in de vorm van “vreemde valuta”: als deze binnen een jaar na ontvangst worden omgewisseld voor andere valuta, kan het omwisselingsproces aanleiding geven tot belastingheffing!
Conclusie over juridische kwesties in computerspellen
Online gokkers doen er goed aan om de basisregels van hun aanbieder te kennen en ter harte te nemen. Ten minste op het gebied van daadwerkelijk misbruik zal men er rekening mee moeten houden dat de rechtbanken het standpunt van de spelaanbieders innemen, zolang de algemene voorwaarden zo zijn gedefinieerd dat een consument ze echt kan begrijpen. In elk geval zullen de rechtbanken in het geval van valsspelen en het gebruik van bots altijd een speciaal beëindigingsrecht toekennen, omdat het bedrijfs- en spelmodel van de aanbieder hier aanzienlijk in gevaar komt.
Noot: In ons advocatenkantoor worden de creatieve industrieën op het gebied van softwarerecht – met name gameontwikkelaars en softwarehuizen – vertegenwoordigd door de gespecialiseerde advocaat voor IT-recht Jens Ferner. Geen werk voor consumenten/particulieren!
Ons kantoor is gespecialiseerd in strafrechtelijke verdediging, witteboordenstrafrecht en IT-recht. Let op ons werk in kunstrecht, digitaal bewijs en softwarerecht.
Let op: Voor bedrijven zijn wij landelijk actief, voor consumenten uitsluitend in NRW voor strafverdediging + OWI's!
- Cannabiswet (CanG) – Legalisering van cannabis in Duitsland - maart 28, 2024
- Leeftijdsdiscriminatie in vacatures door te zoeken naar “digital native” - maart 23, 2024
- Gebruik van persoonsgegevens in een arbeidsrechtelijke context - maart 23, 2024