Weinig digitale concepten zijn zo snel bejubeld en vervolgens net zo snel afgeschreven als het Metaverse. Na een korte, bijna koortsachtige hype verdween het uit de schijnwerpers – overschaduwd door de volgende golf: generatieve AI. Maar vergis je niet: het Metaverse is allesbehalve dood. De recente gids van Bitkom 2025 maakt duidelijk dat de ontwikkeling niet stil is blijven staan, maar juist aan volwassenheid wint. En juist voor juristen is dit hét moment om opnieuw te kijken – want de echt complexe rechtsvragen komen nu pas naar voren.
Van hype naar volwassenheid: waar staan we echt?
Bitkom biedt een nuchtere inschatting. Ja, veel consumentenprojecten rondom het Metaverse kwamen te vroeg. Technische beperkingen, onvolwassen hardware en een gebrek aan concrete toepassingen deden menigeen de das om. Wat echter blijft, is een solide fundament: het industriële en zakelijke Metaverse ontwikkelt zich gestaag. Digitale tweelingen, immersieve trainingsomgevingen, virtuele planningsruimtes – dit zijn geen toekomstfantasieën meer, maar realiteit.
De gids richt zich op concrete toepassingen in industrie, onderwijs, infrastructuur en overheidsprocessen. Daar laat het Metaverse zijn ware kracht zien: als een “bewandelbaar internet” waarin digitale processen ervaarbaar en interactief worden.
Technologisch platform – juridische blinde vlek?
De werkelijke uitdaging ligt dieper. Het Metaverse is geen speeltuin voor tech-optimisten, maar een opkomende laag in de digitale infrastructuur waar tal van rechtsgebieden samenkomen: gegevensbescherming, intellectuele eigendom, contractenrecht, arbeidsrecht, fiscaal recht – en zelfs strafrecht.
Bitkom raakt deze kwesties slechts zijdelings aan – maar de behoefte aan juridische duiding is overduidelijk. In mijn eigen juridische bijdrage over het Metaverse benadruk ik dit: het formele kader bestaat weliswaar (vooral via EU-verordeningen zoals de AVG en DSA), maar er ontbreekt nog veel interpretatie, rechtspraktijk en afstemming.
Nieuwe impulsen door AI?
Opmerkelijk is dat Bitkom een wederzijdse versterking beschrijft: AI bevordert de ontwikkeling van het Metaverse – en omgekeerd. Generatieve AI creëert content, avatars en omgevingen; het Metaverse geeft deze entiteiten een vorm, een plaats, een sociale context. Tegelijkertijd maakt het Metaverse nieuwe vormen van mens-machine-interactie mogelijk, bijvoorbeeld via AI-avatars of realistische simulaties.
Voor het recht betekent dit een reeks nieuwe vragen: wie is aansprakelijk voor AI-gegenereerde inhoud in het Metaverse? Hoe kan AI rechtsconform worden geïntegreerd, met inachtneming van gegevensbescherming? En wat betekent het wanneer juridische interacties – zoals onderhandelingen – tussen avatars plaatsvinden, deels aangestuurd door AI?
Interoperabiliteit, standaarden en regulering: het volgende bouwproject
Bitkom erkent openlijk dat we nog ver verwijderd zijn van één uniform, open Metaverse. Interoperabiliteit ontbreekt, gemeenschappelijke standaarden staan nog in de kinderschoenen, en wereldwijde governance is slechts een visie.
Juridisch doet dit sterk denken aan de beginfase van het internet. Ook toen moest een normatieve ordening pas in de praktijk worden gevormd – via rechtszaken, wetgeving en maatschappelijke discussie.
Zonder vroegtijdige betrokkenheid dreigt een asymmetrie: bedrijven en platforms nemen het voortouw, terwijl gebruikers en hun vertegenwoordigers vaak nog nauwelijks in staat zijn hun rechten effectief af te dwingen.
Terwijl iedereen het heeft over AI – waarmee men meestal grote taalmodellen bedoelt die draaien op big data – verdwijnt het Metaverse langzaam uit het zicht. Onterecht, als je het mij vraagt. Ik ben ervan overtuigd dat onze digitale toekomst niet alleen wordt gevormd door kunstmatige intelligentie, maar vooral door immersieve en verbonden omgevingen: een Metaverse dat onze manier van digitaal leven ingrijpend zal veranderen. Daarom richt ik mij op de juridische aspecten ervan. Want het Metaverse roept intrigerende rechtsvragen op waarvoor nog geen duidelijke antwoorden bestaan. In mijn artikel in AnwZert ITR 25/2024 Anm. 2 heb ik enkele eerste juridische lijnen geschetst – en dat is nog maar het begin.
Conclusie: het Metaverse blijft – alleen anders dan gedacht
De Bitkom-gids is geen nostalgische comeback voor tech-visionairs, maar een zakelijke momentopname. En juist daarom is ze zo waardevol: ze toont dat onder de radar een technologische infrastructuur ontstaat die diep zal ingrijpen in economie en dagelijks leven – en juridisch uiterst relevant is.
Voor ons juristen betekent dit: het Metaverse verdient blijvende aandacht. AI heeft het debat weliswaar verplaatst, maar niet beëindigd – integendeel. AI zal het Metaverse verder aanjagen. Want wat heb je aan krachtige AI zonder een sociale, immersieve context? Precies die context biedt het Metaverse. En dat zal het moeten blijven doen, willen we digitale interactie niet tot tekstvensters en klikmenu’s beperken.
Ons kantoor is gespecialiseerd in strafrechtelijke verdediging, witteboordenstrafrecht en IT-recht. Let op ons werk in kunstrecht, digitaal bewijs en softwarerecht.
- Geen verbodsrecht zonder exclusieve gebruiksrechten bij militaire softwareontwikkeling: verduidelijking van Duits contract- en auteursrecht - juni 15, 2025
- Duitse BFH: Bewijsuitsluiting voor een zonder filtering overgedragen harde schijf in een belastingprocedure - juni 15, 2025
- Aansprakelijkheid van managers in de grondstoffencrisis: Strategisch risicobeheer voorbij de routine - juni 9, 2025
